[ Pobierz całość w formacie PDF ]
porządkowi świata. Popełnia najgorszą ze zbrodni, bo u jej podstaw leży eksperyment.
Samolubna chęć zrównania się z Bogiem. Raskolnikowa nie intresuje sama wolność lecz
prawo, według którego człowiek porządkuje swoje czyny i kieruje swą działalnością. Czyli
nie podporządkowywać się jakiemuś tam prawu moralnemu, lecz uwolnionemu od dobra i zła
rozumowi (moralnie obojętnemu), uznawał tylko arytmetyczny postulat rozumu (rozum nie
tworzy zła). Sonia widziała grzech i sprzeciw wobec woli Boga, pyta kimże jest ona, by miała
prawo decydować kto i kiedy umrze, pokłada wiarę w Bogu Rodion nie może tego zrozumieć,
bo tu wkracza się w sferę zaufania i irracjonalności. Rozum inteligentnego studenta -
mordercy przegrywa z wiarą niewykształconej biednej prostytutki. Sonię dzieli od Rodiona
jego pycha. Raskolnikow nienawidzi u Soni jej pokory. Zmartwychwstanie moralne
Rakolnikowa odbywa się bez jego udziału, poza jego intelektem, samo przez się. Bez epilogu
powieść byłaby dziełem o triumfie zła. Niezrozumiała byłaby też decyzja R, o oddaniu się w
ręce policji. A z nim wskazuje sens chrześcijańskiej teodycei.
A 19. Biesy idea
1872
pamflet antyrewolucyjny
Powstały pod wpływem sprawy Siergieja Nieczajewa (prototyp Piotra Wierchowieńskiego), a
więc pisane były rękoma drżącymi od gniewu. Ale geneza powieści łączy się również z
przypływem emocji antykatolickich, który wywołało w Dostojewskim polskie powstanie
styczniowe. D. dowodził, że katolicyzm jest przyczyną wszystkich nieszczęść Europy.
Umocił tezę, że istnieje ścisły wewnętrzny związek między katolicyzmem a rewolucyjnym
socjalizmem rosyjskich nihilistów (ta teza rozwinięta w Idiocie), zatem prawosławie ma sporo
do zrobienia, żeby to zwalczyć. Po części zródeł socjalizmu upatrywał D w latach 40 tych u
okcydentalistów (żałośni ojcowie Stiepan Trofimowicz, którzy wychowali biesy Piotruś).
Nieczajew uważał że do rewolucji należy dążyć przy pomocy wszelkich środków. Uknutą
przez niego mistyfikacją była gadka o wielkiej organizacji, która istnieje i będzie
odpowiedzialna za wszczęcie rewolucji. Skutek zabicie członka własnej organizacji Iwana
Iwanowa. Przyczyną zabójstwa było odmówienie posłuszeństwa Nieczajewowi.
Krytykuje wykorzenioną inteligencje rosyjską, mowa Szatowa, który wypomina
Stawroginowi ateizm, który nie pozwala mu odróżnić dobra od zła, a wszystko przez to że
Mikołaj jest paniczem, nie znającym ciężkiej pracy tj, chłopska.
W aśnie rozkładająca się warstwa szlachecka jest drugim co do wielkości zródłem zła w
powieści tu reprezentant M. Stawrogin, wzorowany na Mikołaju Spieszowie (jeden z
najbardziej radykalnych pietraszewców). Przechodzi on etap 3 kuszeń 1. Szatow pracuj nad
sobą zwróć się do Boga (przewidywany skutek: nawrócenie) 2. Fiedka Katorżnik dokonanie
morderstwa za pieniądze (powrót do poprzedniego życia), te opcje znudzony stawrogin
odrzuca 3. Piotr proponuje mu rząd dusz po rewolucji. I tu odmawia widząc szaleństwo
Piotra. Wobec braku wyboru drogi pozostaje mu tylko samobójstwo. Stawrogin reprezentuje
filozofie negacji, nie potrafi się przywiązać do żadnej idei. Gromada biesów pojawia się by
wprowadzić w Rosji szaleństwo i chaos, po którym według autora nastąpi zbawienie, powrót
do Chrystusa. Biesy = socjaliści
No i kwestia Kiryłłowa i jego fascynacji samobójczych o czym było wyżej.
Postać Szygalewa ilustracja tezy, że ostateczną konsekwencją rewolucyjnych prób
zbawienia ludzkości bez Boga jest despotryzm. (Niemal wyjęta z Platona wizja idealnego
społeczeństwa, chęć uczynienia go szczęśliwym bez Boga, w pewnych granicach, podział na
równych, choć rządzą nimi równiejsi musiał się skończyć zbrodnią)
W Biesach interesowały D. losy idei politycznych, które pojawiły się w Europie.
B1) 8@>2>77@5=85 . . ">;AB>3>. ">;AB>9 > ?@8@>45 8 :C;LBC@5. !CI=>ABL
B>;AB>2AB20.
Tołstoj był chłopomanem. Czuł potrzebę pomagania ludowi, stąd jego, przeznaczone
dla ludu dzieła Elementarz, powiastki, czy żywoty świętych, oparte na najbardziej
ludowych przykładach. Duma arystokraty i umiłowanie ludowej prostoty. Zło i śmierć jako
intruzi, życie drogą dążenia do doskonałości i szczęśliwości. Twórca psychoanalizy w
literaturze (filozof ciała nikt tak dobrze nie pokazał biologicznej strony człowieka. Ludzie
jak rzeki ta sama woda, ale u każdego różne brzegi). Sentymentalizm, kapryśność,
fizjologizm przeżyć człowieka. Dialektyka duszy jedność przeciwieństw, wszystko
płynie1 . Patriota. Przeciwnik kapitalizmu, konkurencji, nadmiernych ambicji, wyścigów
szczurów ;) To wojna. A pokój: harmonia, kolektyw, współpraca, doskonalenie świata przez
doskonalenie siebie.
Człowiek nie może tworzyć historii, może tylko jej pomóc się ziścić, jak akuszer przy
porodzie. Powinien się starać po prostu żyć , a nie budować na siłę cywilizację. Przeciwnik
1 patrz przypis do tezy B17
emancypacji kobiet (porównajmy obraz złej, niezależnej Helene i dobrej, spokojnej Kitty).
O przyrodzie i kulturze. Krytykuje wartość przekazów kulturowych. Nie cierpiał
teatru, komedii, jako fałszu. %7łycie to nie zabawa . Kult bliskiego kontaktu z przyrodą, pracy
fizycznej (nieraz orał w polu). Na starość przejażdżki konne po okolicy. Naturocentryzm
przyroda najważniejsza. Człowiek to dziecię przyrody. Russoizm (od nazwiska Jeana-
Jacquesa Rousseau) przedstawienie świata bez symboli, bez zabawy, bez komedii.
Asemantyzm Tołstoj nie znosił symboli. Twórczość powinna oddawać rzeczywistość.
Szekspir, Bułhakow etc. kłamcy!
Wczesny Tołstoj to panteista (materializm). Potem tworzy własną wiarę, opartą na
Kazaniu na Górze ( Szczęśliwi/błogosławieni ci, którzy... , nadstaw drugi policzek itp).
Jest to wiara prosta, oparta na intuicji ludu. Trzeba żyć dla Boga , a więc nie dla siebe, a dla
jakiejś wyższej wartości, dla sprawiedliwości (słowa Fiodora do Lewina w Annie Kareninie)
[ Pobierz całość w formacie PDF ]