[ Pobierz całość w formacie PDF ]
73
Ibidem, s. 175.
74
Ppor. cz. w. Jan Wiścicki był bezpośrednim świadkiem aresztowania płk. N. Sulika
13.04.1941 r. po wyjściu z nim z mszy w kościele pw. św. Filipa i Jakuba w Wilnie.
Ostatecznie ppor. J. Wiścicki osiadł w Bydgoszczy i nie powrócił do działalności
podziemnej. Do śmierci w 1976 r. był adwokatem i przewodnikiem tatrzańskim relacja
T. Wiścickiego ze Szczecina zbiory własne. Zob. W.K. Roman, W obozach i w kon-
spiracji. Działalność niepodległościowa żołnierzy polskich na Litwie i Wileńszczyznie
wrzesień 1939-czerwiec 1941, Toruń 2005 oraz akta personalne adw. J. Wiścickiego (zespół
Okręgowa Izba Adwokacka w Bydgoszczy) WAP w Bydgoszczy.
75
Relacja Mateusza Wiścickiego ze Szczecina z 12.02. 2001 r. zbiory własne.
76
Zob. P. Zwietlikowski, Wołało nas Wilno, Poznań 1991, s. 37. Wg P. Niwińskiego
aresztowanie por. M. Głębockiego nastąpiło w końcu stycznia 1945 r., ale dokumenty
MWD LSRR zdecydowanie przesuwają moment aresztowania na luty 1945 r.
77
Wedle informacji przekazanej autorowi 13.10.2003 r. w Aodzi przez b. dowódcę
wileńskiej Egzekutywy por. J. Urbankiewicza, por. M. Głębocki miesiącami umierał na
gruzlicę w wilgotnej celi wysypanej niegaszonym wapnem relacja por. J. Urbankiewicza
w zbiorach autora. Wedle ustaleń P. Rokickiego, śmierć por. M. Głębockiego nastąpiła
przypadkiem w następstwie zamknięcia go w celi zdezynfekowanej uprzednio wapnem, co
wobec nawrotu choroby płuc spowodowało gwałtowną śmierć przez uduszenie z powodu
Organizacja i funkcjonowanie podziemnego wymiaru sprawiedliwości... 79
W obliczu całkowitego rozbicia kierowniczych struktur wileńskiego podzie-
mia por. Stanisław Ochocki Marek w porozumieniu z ppłk. J. Kulikowskim,
kolejnym komendantem Wileńskiego Okręgu AK na Wileńszczyznie, wyszedł
w pazdzierniku 1944 r. z konspiracji i oficjalnie wstąpił do wileńskiego oddziału
Związku Patriotów Polskich. W ten sposób wileński WSS faktycznie zaprzestał
działalności i nie sposób zgodzić się z poglądem P. Niwińskiego, że jeszcze w li-
stopadzie 1944 r. przypadki ujawnionej zdrady Komenda Okręgu przekazywała do
rozpatrzenia przez WSS78. Nie trzeba dodawać, że działalność polskich komuni-
stów podlegała ścisłej kontroli przez sowiecki aparat bezpieczeństwa. Wkrótce
ppor. S. Ochocki podjął pracę w wileńskim urzędzie Głównego Pełnomocnika rzą-
du lubelskiego, gdzie wkrótce objął stanowisko Głównego Pełnomocnika PKWN
ds. Ewakuacji. Z całą pewnością była to świetnie przemyślana operacja dowództwa
Wileńskiego Okręgu AK i samego zainteresowanego, który jako jeden z nielicz-
nych oficerów nie został w latach okupacji zdekonspirowany nawet przed wąskim
gronem pracowników Komendy Okręgu79. Co ważniejsze jednak, por. Stanisław
Ochocki jako funkcjonariusz PKWN odpowiedzialny za sprawny przebieg ewaku-
acji Polaków z Wileńszczyzny z racji pełnionej funkcji zdołał ocalić wielu ofice-
rów i żołnierzy AK zagrożonych aresztowaniami ułatwiając im ucieczkę za Bug,
do tzw. Polski Lubelskiej . W niektórych przypadkach dramatyczne ucieczki wi-
leńskich akowców por. Ochocki organizował przydzielonym mu służbowym samo-
lotem PO-2 . Jego wojenna biografia mogłaby posłużyć za gotowy scenariusz do
sensacyjnego filmu. Powojenna działalność tego oficera AK, ulokowanego w sa-
nieuwagi strażnika. Według innych autorów por. M. Głębocki został zamęczony w UB po
wojnie, co nie odpowiada prawdzie (Z.S. Siemaszko, Rozmowy z Wehrmachtem w Wilnie
w 1944 roku, Zeszyty Historyczne 1984, nr 69, s. 87). W aktach śledztwa p-ko por.
M. Głębockiemu zachował się protokół z sekcji jego zwłok przeprowadzony w więzieniu
wewnętrznym NKWD w Wilnie przy ul. Ofiarnej w dniu 15.10.1945 r. przez kpt. lek.
Płatonowa i felczer Szestajewą kopie akt sprawy sygn. 30163. Autor dotarł do
zródłowych dokumentów procesowych ze śledztwa prowadzonego p-ko por. M. Głęboc-
kiemu i ustalił ponad wszelką wątpliwość, że oficer ten zachował się w trakcie przesłuchań
niezwykle godnie i mężnie.
78
P. Niwiński, Okręg Wileński AK& , op. cit., s. 47.
79
Por. S. Ochocki nie był sędzią wojskowych sądów polowych w operacji Ostra
Brama i w związku z tym nie został zdekonspirowany przed organami sowieckiego MWD.
Barbara Skarga, ps. Ewa , w latach okupacji łączniczka Komendanta WO AK ppłk.
A. Krzyżanowskiego Wilka i szefa sztabu Okręgu ppłk. L. Krzeszowskiego
Ludwika , pośredniczyła w przekazywaniu spraw do rozpoznania pomiędzy Komendą
Okręgu a WSS-em nie znając personaliów sędziów relacja B. Skargi z 10.12.2003 r.
zbiory autora.
80 LESZEK KANIA
mym sercu aparatu władzy wileńskich komunistów, była z pewnością porażką rze-
komo wszechwiedzącego MWD-MGB80.
Ze względu na jawną wrogość mieszkańców Wilna wobec szczupłej garstki
kolaborantów skupionych wokół miejscowego ZPP (tzw. grupy Jędrychowskiego),
przystąpienie Stanisława Ochockiego do wileńskiej agendy rządu lubelskiego mia-
ło swoją wartość propagandową. Za Ochockim ciągnęła się z lat międzywojnia
opinia opozycyjnego dziennikarza, a potem sprawnego sędziego śledczego, który
prowadził głośne postępowanie karne przeciwko skorumpowanym urzędnikom
państwowym w Wołożynie. Wedle niektórych zródeł, ten świetnie maskujący się
konspirator, dla codziennego kamuflażu gorliwy aparatczyk, został zdekonspiro-
wany dopiero podczas nieudanej próby wywiezienia z Wilna ppłk. J. Kulikowskie-
go Ryngrafa . Nie można wykluczyć i takiej tezy, że został ujawniony w trakcie
torturowania aresztowanych wcześniej działaczy wileńskiej ODR lub zdekonspi-
rowany przez samego Ryngrafa , który nie wytrzymał presji sowieckiego śledz-
twa i ujawnił struktury wileńskiego podziemia. Por. S. Ochocki został aresztowany
11 lipca 1945 r. i przeszedł ciężkie śledztwo nim został dwukrotnie skazany wyro-
kami specjalnych sądów MWD LSRR na kary po 10 lat łagrów, co także samo
w sobie było ewenementem. Pierwszy wyrok por. S. Ochocki otrzymał za udział
w działalności podziemnej Delegatury, zaś drugi 10-letni wyrok zaraz po ujawnie-
niu jego nielegalnej przynależności do Armii Krajowej81.
Po odejściu z pracy podziemnej S. Ochockiego i zaciskaniu się pierścienia
MWD-MGB wokół kierowniczych ośrodków pracy konspiracyjnej w Wilnie, wy-
roki śmierci wydawano wyłącznie w oparciu o decyzje komendanta WO AK82.
Wyroki te wykonywał Oddział Egzekucyjny cc por. Antoniego Boryczki Tońki
i Oddział Specjalny por. Zygmunta Augustowskiego Huberta , składający się
80
[ Pobierz całość w formacie PDF ]